Varşova Paktı nedir ve bu ittifaka hangi ülkeler katılmıştır? Sovyetler Birliği’nin
liderliğinde kurulan bu askeri bloğun amacı neydi ve hangi politik nedenlerle oluşturulmuştur? Ayrıca,
Varşova Paktı’nın sona erişinin altında yatan sebepler ve bu sürecin uluslararası siyaset
üzerindeki etkileri nelerdir? İşte bu soruların cevapları, Soğuk Savaş döneminin karmaşık siyasi yapısını ve bu
dönemin sona ermesinin ardından Avrupa’da ortaya çıkan yeni güç dengelerini daha iyi anlamamıza yardımcı
olacaktır.
Varşova Paktı (1955-1991): Soğuk Savaş Döneminin Önemli Bir Askeri İttifakı
Katılan Devletler ve Amaçları
Varşova Paktı, 1955 yılında Sovyetler Birliği (SSCB), Bulgaristan, Çekoslovakya, Macaristan, Polonya, Romanya, Doğu
Almanya ve Arnavutluk tarafından oluşturulan bir askeri ittifaktır. Bu ittifak, NATO’nun
karşıtı olarak, Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü’ne karşı birleşik askeri
komutanlık oluşturmak amacıyla kuruldu. Bu devletlerin her birinde SSCB’nin askeri varlığı söz
konusuydu.
Antlaşmanın Sebebi ve İçeriği
Varşova Paktı’nın antlaşma metninde, ittifakın kurulma sebebi olarak Batı Almanya’nın NATO’ya
girişinin bölgede “yeni bir savaş tehlikesini arttırdığı ve barışsever devletlerin millî
güvenlikleri için bir tehdit teşkil ettiği” ifade edilmiştir.
Blok İçindeki Sarsıntılar ve Yugoslavya’nın Pozisyonu
1953’te Stalin’in ölümünün ardından Sovyet Rusya’da yaşanan iktidar mücadeleleri ve ayaklanmalar,
blok içindeki istikrarı sarsmıştır. Bu dönemde, Yugoslavya Kominform’dan ayrılarak Balkanlarda
üstünlük ve bağımsızlık hedefiyle farklı bir yol izlemeye başlamıştır. 1955’ten itibaren Yugoslavya, Asya ve
Afrika ülkeleriyle kendi dış politikasını yürütmüştür. Bu durum, Soğuk Savaş dönemindeki blok
içi dinamikleri ve ittifakların değişken doğasını göstermektedir.
Varşova Paktı’nın Çözülmesi: Doğu Bloku’ndaki Değişimler ve Sonuçları
1950’ler ve 1960’larda Doğu Bloku’ndaki Sarsıntılar
1953 yılında, Arnavutluk’un Sovyetler Birliği’nden uzaklaşarak Çin ile yakınlaşması, Doğu Bloku içindeki siyasi
dengelerde önemli değişikliklere yol açtı. Romanya da Batı ile iş birliğine giderek daha bağımsız bir politika
izlemeye başladı. 1956’daki Macaristan ve 1968’deki Çekoslovakya olayları, Doğu Bloku ülkeleri arasında farklı
tutumların ve iç gerilimlerin belirginleşmesine neden oldu.
Doğu Avrupa’da Komünizmin Çöküşü
1989 yılında Doğu Avrupa ülkelerinde yaşanan siyasi dönüşüm, komünizmin çöküşü ve çok partili siyasi sistemlere
geçiş, Soğuk Savaş’ın iki kutuplu yapısının sona ermesinde kilit rol oynadı. Bu dönemdeki hızlı değişimler, Doğu
Bloku’nun siyasi ve ideolojik yapısını derinden etkiledi.
Varşova Paktı’nın Resmi Sonu
Varşova Paktı’nın sonunu getiren önemli bir adım, 1990 yılında Macaristan’ın pakttan ayrılması oldu. Paktın resmi
olarak sona ermesi ise, 1991 yılında Prag’da gerçekleştirilen son toplantı ile gerçekleşti. Bu toplantıda alınan
kararlar, paktın kendiliğinden sona erdiğini resmen ilan etti. Varşova Paktı’nın dağılması, Soğuk Savaş sonrası
dönemin başlangıcını ve Avrupa’da yeni bir siyasi dengenin oluşumunu simgelemektedir.